Met alle goede wil van de wereld kan ik niet bedenken welk voordeel deze experimenten bieden.
Sjaak Zonneveld, BrightPensioen
Het wetsvoorstel Wet toekomst pensioenen biedt pensioenfondsen de mogelijkheid om experimenten te doen met pensioenen voor zzp'ers. Het argument is dat 'zelfstandigen zo kunnen profiteren van het collectieve karakter van de tweede pijler.' Maar de tweede pijler van ons pensioenstelsel heeft de zzp'er helemaal geen voordelen te bieden. Wel zijn er veel nadelen.
Waarom willen pensioenfondsen de zzp’ers?
Het aantal zzp'ers groeit jaarlijks; dat zien de pensioenfondsen ook. Voor hen betekent dit simpelweg steeds minder deelnemers die premie inleggen. En doordat vooral het aantal jongere deelnemers afneemt, is er ook nog eens sprake van sterke vergrijzing. Vanwege de doorsneesystematiek – die erop neerkomt dat jongere deelnemers de ouderen subsidiëren – pakt dat slecht uit voor de pensioenfondsen. Weliswaar is het de bedoeling om de doorsneesystematiek in de toekomst aan te passen, maar voorlopig hebben we hier nog wel even mee te maken.
Pensioenfondsen willen (semi-)verplicht pensioen
De pensioenfondsen zoeken dus een uitweg. Met het wetsvoorstel Wet Toekomst Pensioenen werden zij op hun wenken bediend. De 'experimenteerwet' biedt de pensioenfondsen de ruimte om nieuwe pensioenen te ontwikkelen voor zzp'ers. Maar voor de pensioenfondsen gaat dit niet ver genoeg. Vorige week konden we in het FD lezen dat ze boos zijn over het uitblijven van specifieke wetgeving voor het experiment. En dan gaat het vooral over toestemming voor het toepassen van het principe van 'auto enrollment’ met de mogelijkheid van opt-out.
Dit wil zeggen dat deelname weliswaar niet verplicht is, maar dat het ‘wie zwijgt stemt toe’ principe geldt. Een makkelijke manier om klanten te werven. En dan komt een volgende stap naar de door vakbonden vurig gewenste pensioenplicht voor zzp’ers ineens angstwekkend dichtbij. De enige reden dat de verplichte AOV voor zzp’ers als een vreemde eend in het pensioenakkoord stond, was immers omdat de pensioenplicht voor zzp’ers niet doorging.
Zzp’ers zien nu al niets in pensioenfonds
En dat terwijl welbeschouwd nieuwe wetgeving helemaal niet nodig is. Wie zzp’er wordt, heeft immers al lange tijd de optie om vrijwillig pensioen te blijven opbouwen bij een pensioenfonds, bijvoorbeeld bij Zorg en Welzijn (PFZW). Naar schatting maken nog geen 600 zzp’ers gebruik hiervan. In totaal dus, bij alle pensioenfondsen… Een sterke indicatie dat de meeste zzp'ers hier niets in zien. En bij het enige bedrijfstakpensioenfonds waar zzp’ers verplicht zijn aangesloten – BPF schilders – procederen de zzp’ers al jaren om onder die verplichting uit te komen.
Waarom de derde pijler beter past bij de zzp'er
Zo weinig zzp'ers kiezen voor vrijwillige voortzetting bij een pensioenfonds, zo groot is de belangstelling voor derde pijler oplossingen. Niet zo vreemd. De derde pijler past simpelweg beter en heeft veel voordelen ten opzichte van de tweede pijler. Ik som de voordelen hieronder puntsgewijs op:
- Flexibele inleg
Een zzp’er wil elke maand zijn inleg kunnen aanpassen. Bij pensioenfondsen kan dat niet. BrightPensioen, maar ook andere aanbieders van zzp-pensioenen, bieden die mogelijkheid wel. En velen maken hier gebruik van. - Flexibele uitkering
Bij een pensioenfonds is je uitkering altijd levenslang. Binnen de derde pijler kun je kiezen voor minimaal 5 jaar of maximaal levenslang en alles wat daartussen zit. Keuzevrijheid en flexibiliteit'; precies wat zzp’ers willen. - Flexibel bij arbeidsongeschiktheid
Binnen de derde pijler kun je je pensioenpot aanwenden als je langdurig arbeidsongeschikt bent. Binnen de tweede pijler kan dit niet. - Pensioen naar nabestaanden
Bij overlijden gaat de opgebouwde waarde van je binnen de derde pijler opgebouwde pensioen naar je erfgenamen. Daarnaast heb je als zzp’er de vrijwillige keuze om een verzekering af te sluiten. - Individueel
Het vermogen dat je opbouwt in de derde pijler is onafhankelijk van het werk dat je doet. Welk werk je ook doet, je pensioenrekening verandert niet. Bij een pensioenfonds is dit heel anders. Jouw geld blijft in het collectief. Ga je werk doen dat niet onder dat eerdere pensioenfonds valt, dan moet je weer elders je pensioen opbouwen.
Dit laatste punt onderstreept waarom een pensioenfonds per definitie ongeschikt is voor zzp’ers. Als zzp'er wissel je vaak van werk. Bij elke nieuwe klus zou je een nieuwe pensioenregeling moet treffen. En elke keer zou waardeoverdracht moeten plaatsvinden naar de nieuwe pensioenaanbieder. Dit is niet alleen omslachtig, het gaat ook voorbij aan het punt dat waardeoverdracht niet kan als de dekkingsgraad van een pensioenfonds te laag is.
Biedt het zzp-pensioen dan wellicht schaalvoordelen?
Je zou misschien verwachten dat een pensioenfonds met honderdduizenden deelnemers schaalvoordelen oplevert en 'dus' goedkoper zou zijn. Dat blijkt niet zo te zijn. Vergelijkend kostenonderzoek van Deal Consultancy en AF Advisors toont aan dat de kosten van BrightPensioen en het ZZP Pensioen voor iemand die € 100.000 aanvullend pensioen belegt, lager zijn dan de gemiddelde kosten van pensioenfondsen.
Met alle goede wil van de wereld kan ik niet bedenken welk voordeel deze experimenten bieden. En ik sta daarin niet alleen; andere pensioendeskundigen zien er ook niets in. Algemeen leeft de overtuiging dat er betere manieren zijn om zzp’ers te stimuleren een potje voor te laten opbouwen.
Experimenteren is goed, maar doe het dan in de derde pijler
Het is goed om te experimenteren. Maar experimenten met pensioenvormen in de tweede pijler zijn zinloos en gedoemd te mislukken. Als deze experimenten niet slagen, zal dit alleen maar bijdragen aan verslechtering van het imago dat pensioen nu al heeft. Veel zzp’ers zullen het idee krijgen dat je maar beter niets met pensioen van doen kunt hebben.
Als experimenten nodig zijn, doe het dan in de derde pijler. Die leent zich veel beter voor de behoeften van zzp'ers. Een voorbeeld van zo'n experiment is de koppeling van de pensioenopbouw van de zzp’er aan de omzetaangifte; een idee van gedragseconoom en voormalig eerste kamerlid Henriëtte Prast.
Belangrijkste barrière: Vermogen vastleggen voor langere tijd
Diverse onderzoeken tonen aan dat zzp’ers minder pensioen opbouwen, maar wel meer vermogen hebben dan mensen in loondienst. De vraag is dus eigenlijk: waarom kiezen zoveel zzp’ers ervoor om hun vermogen op een andere manier op te bouwen? Waarom laten ze het fiscale voordeel liggen?
Antwoord: zzp'ers zijn terughoudend om hun geld voor lange tijd vast te zetten. Natuurlijk willen ze heus wel een appeltje voor de dorst. Alleen weten ze dat die dorst op elk moment kan toeslaan, zoals tijdens de huidige coronacrisis. Dan is het wel zo prettig dat je je vermogen kunt aanspreken.
Verruim mogelijkheid om pensioenvermogen eerder aan te spreken
Bij langdurige arbeidsongeschiktheid kunnen zzp'ers sinds 2016 eerder aan hun individuele pensioenpot komen. Maar waarom alleen bij arbeidsongeschiktheid? Waarom niet als een grote terugval in inkomen door andere oorzaken plaatsvindt?
Mijn oproep: maak het mogelijk je pensioenpot aan te spreken als het inkomen drastisch terugvalt - ongeacht de oorzaak. Dat zal voor veel zzp’ers de drempel weghalen om voor hun pensioen te sparen en ervoor zorgen dat bij een volgende crisis meer zzp’ers een buffer hebben. Het woord is aan de politiek.
TIP Meer weten over (een Bright) pensioen? Download de hand-out en volg een gratis webinar. Of schuif gelijk aan! En word lid van BrightPensioen.
Deze blog verscheen eerder op ZiPconomy.
